قالب کفش یکی از وسیله‌های ضروری برای ساخت کفش است. اگر چه در گذشته، کفش‌ها به راحتی و بدون قالب ساخته می‌شدند اما با گذشت زمان، تمایل به استفاده از قالب کفش در ساخت کفش و تعمیر کفش افزایش پیدا کرد. منظور از قالب کفش همان ماکت پا است که با استفاده از موادی نظیر چوب و فلز ساخته می‌شود. چرم یا هر ماده اولیه دیگری‌ که برای ساخت کفش استفاده می‌شود و دور تا دور ماکت را می‌پوشاند. کف‌سازی، طراحی پاشنه و دوخت و دوزهای موردنیاز هم بر اساس شکل پا و به کمک انواع قالب کفش انجام می‌شوند. قالب‌هایی که برای ساخت انواع کفش استفاده می‌شوند، متفاوت هستند، زیرا قالب‌ها شکل نهایی و فرم کلی کفش را مشخص می‌کنند. حتی قالب‌هایی که برای تعمیر کفش یا تولید آن استفاده می‌شوند، متفاوت هستند که در این مقاله وب سایت پاتکان طب به معرفی انواع قالب کفش و نحوه برش آن می‌پردازیم.

کاربرد استفاده از قالب کفش

اگر بخواهیم به معرفی قالب‌های کفش بپردازیم و کاربردها و مزایای آن‌ها را برشماریم، باید با انواع قالب کفش از لحاظ موارد استفاده آشنا شویم. به طور کلی، قالب کفش به دو نوع تقسیم می‌شود. نوع اول همان قالب‌های کفش است که برای ساخت و تعمیر کفش استفاده می‌شود. البته این گروه از قالب‌های کفش به انواع دیگری تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت. نوع دیگری از قالب‌های کفش، در واقع همان نگهدارنده‌های کفش هستند که بعد از ساخت و تولید کفش برای نگهداری کفش استفاده می‌شوند. با توجه به کاربردهای متفاوت دو نوع قالب کفش به صورت جداگانه به بررسی کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم.

مزایا قالب کفش

قالب کفش به عنوان یک ماکت عمل می‌کند، همانطور که قبل از اینکه یک لباس دوخته شود خیاط اندازه‌های شما را مشخص می‌کند؛ دوخت کفش هم به اندازه‌گیری و قالب‌سازی نیاز دارد. اما از آنجایی که اندازه‌های مربوط به پا بسیار ریز و جزئی هستند، بهتر است از قالب استفاده شود.

• قالب کفش کمک می‌کند کفش ساده‌تر دوخته شود.
• با استفاده از قالب کفش می‌توان تعداد زیادی کفش در یک سایز مشخص تولید کرد.
• استفاده از قالب کفش، صرفه‌جویی در مصرف مواد اولیه را به همراه دارد و امکان اشتباه در دوخت و تعمیر را کاهش می‌دهد.
• با قالب کفش می‌توان هر فرم کفشی تولید کرد.
• تنوع قالب کفش و سایزهای قالب‌ها از قبل مشخص می‌شود و این موضوع کار تولید را آسان‌تر می‌کند.

مزایای قالب نگهدارنده کفش

قالب‌های نگهدارنده کفش بعد از مراحل تولید و ساخت کفش استفاده می‌شوند، این قالب‌ها برای ساخت کفش کاربرد ندارند و افرادی که به فرم و شکل کفش‌های خود اهمیت می‌دهند، از این نوع قالب‌ها استفاده می‌کنند.

• قالب‌های نگهدارنده کفش برای از بین بردن بوی بد کفش بسیار کاربردی هستند. چرا که فضای داخل کفش را باز نگه می‌دارند و امکان رفت و آمد هوا داخل کفش فراهم می‌شود. بنابراین بوی بدن کفش از بین رفتن و احتمال تولید قارچ و باکتری هم کاهش می‌یابد.
• قالب‌های نگهدارنده کفش بیشتر برای حفظ شکل و فرم کلی کفش استفاده می‌شوند.
• قالب‌های نگهدارنده موجب افزایش طول عمر کفش می‌شوند.
• قالب‌های نگهدارنده کفش مانع از پارگی و چروک شدن آن می‌شوند.

انواع قالب‌های کفش از لحاظ جنس

جنس قالب کفش باید ویژگی‌های مشخصی مانند استحکام و داوم بالا را داشته باشد. قالب کفش معمولا تحت فشار و کشش بالایی قرار می‌گیرد. بنابراین جنس قالب کفش باید از موادی باشد که مقاومت کششی و فشاری بالایی را تحمل کند و در زمان ساخت کفش نشکند. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم قالب کفش که به جنس آن مربوط می‌شود، قابلیت انعطاف‌پذیری قالب است. جنس قالب کفش باید سفت و غیر قابل انعطاف باشد. به همین دلیل، موادی نظیر پلاستیک برای ساخت قالب کفش مناسب نیستند. قالب کفش باید در برابر رطوبت و مواد شیمیایی که در ساخت و تولید کفش استفاده می‌شوند، مقاوم باشد. بعضی از کاربردی‌ترین مواد برای جنس قالب کفش عبارتند از:

• قالب چوبی کفش:

چوب یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین مواد برای ساخت قالب کفش است. چوب در برابر کشش و فشار مقاومت خوبی دارد.  قالب‌های چوبی معمولا از چوب‌های درخت گردو، بلوط و راش تهیه می‌شوند. اگر چه این جنس قالب کفش از چوب ساخته می‌شود اما اغلب مقاومت مناسبی در برابر رطوبت دارد. مقاومت کشسانی و سفتی چوب به هیچ وجه با مواد دیگر قابل مقایسه نیست. یک ایراد چوب برای ساخت قالب کفش این است که چوب در برابر رطوبت و سایش مقاومت بالایی ندارد و بعد از گذشت مدت طولانی آسیب می‌بیند. این قالب‌ها وزن کمی دارند و موردتوجه سازندگان کفش قرار گرفته‌اند.

• قالب فلزی کفش:

قالب‌های فلزی از جدیدترین و مقاوم‌ترنی انواع قالب کفش هستند. در تولیدی‌های بزرگ کفش که روزانه تعداد زیادی کفش ساخته می‌شود و قالب‌های کفش کاربرد زیادی دارند، معمولا از قالب‌های فلزی استفاده می‌شود. قالب‌های فلزی مقاومت و دوام بالایی دارند اما بهتر است مواد اولیه‌ای که در ساخت این قالب‌ها استفاده می‌شود ضد زنگ باشد تا در برابر رطوبت آسیب نبیند. بدون شک، زنگ‌زدگی قالب کفش به خود کفش در زمان ساخت آسیب وارد می‌کند. قالب‌های فلزی معمولا از چدن ساخته می‌شوند که یکی از آلیاژهای آهن است.

• قالب پلی اتیلنی کفش:

پلی اتیلن نوعی پلاستیک یا آلیاژی از پلاستیک است. اگر چه پلاستیک معمولا در ساخت قالب کفش مورد استفاده قرار نمی‌گیرد اما با افزایش هزینه‌ها، قیمت بالای قالب‌های فلزی و چوبی برای تولیدی‌های بزرگ مشکل‌ساز می‌شود. بنابراین استفاده از قالب کفش پلی اتیلن به دلیل قیمت پایین، مورد توجه قرار می‌گیرد. پلی اتیلن در برابر روغن‌ها و اسیدهای رقیق مقاومت نسبتا خوبی دارد. این جنس قالب آب را جذب نمی‌کند و مقاومت کششی مطلوبی دارد.

انواع قالب‌های کفش از لحاظ اندازه

اندازه قالب کفش تا حد زیادی به کشور تولیدکننده کفش بستگی دارد. چرا که در کشورهای مختلف، معیارهای متفاوتی برای اندازه‌گیری پا در نظر گرفته شده است. تفاوت در معیارهای اندازه‌گیری موجب ایجاد سایزهای مختلف کفش و به تبع، سازهای مختلف قالب کفش شده است. در ایران، برای کفش از سایز 1 تا 35 برای کودکان و نوجوانان و از سایز 35 تا 46 برای بانوان و از سایز 39 تا 48 برای آقایان استفاده می‌شود. با توجه به این گروه‌بندی، مطمئنا قالب‌های کفش هم بر این اساس ساخته می‌شوند. سایز قالب کفش در ایران بر اساس سیستم متریک به دست می‌آید و برای بانوان و آقایان متفاوت است. البته یک نکته بسیار مهم در تعیین اندازه قالب کفش، نوع کفش است. معمولا کفش‌های اسپورت و ورزشی حجیم هستند و اندازه قالب آن‌ها با کفش‌های مجلسی متفاوت است. کفش‌های مجلسی معمولا قالب‌های ظریف‌تری دارند.

نحوه استفاده از انواع قالب‌های کفش

قالب کفش با قرارگیری داخل کفش علاوه بر حفظ فرم کفش، عمر آن را برای استفاده طولانی مدت افزایش می‌دهد که این قالب‌ها به روش‌های مختلفی به صورت آماده و یا شخصی‌سازی شده تهیه می‌شوند. استفاده از قالب کفش کار سختی نیست. اگر قالب نگهدارنده کفش تهیه کرده‌اید، کافی است آن را از بخش پنجه پا بگیرید. ابتدا پاشنه قالب را داخل کفش قرار دهید و سپس پنجه قالب را داخل کفش جاسازی کنید. برای استفاده از قالب‌های کفش در کفش‌سازی روش‌های ماهرانه‌ای وجود دارد که به ترفندهای ساخت کفش مربوط می‌شود. بسته به نوع کفش و کاربرد آن، چرم یا مواد اولیه روی قالب پوشانده شده و برش می‌خورد. سپس مراحل دوخت و کف‌سازی طی می‌شود.

انواع برش‌ها در قالب کفش

مواد اولیه مانند چرم، برای تبدیل به کفش مراحل طولانی را طی می‌کنند،برای این کار ابتدا چرم روی قالب پوشانده می‌شود و مراحل دوخت و دوز اضافه کردن پاشنه و کف کفش طی می‌شود. یک نکته مهم در استفاده از قالب کفش، چگونگی خارج کردن قالب از کفش است. این موضوع در مورد قالب کفش مردانه یا قالب کفش زنانه یکسان است. برای ساخت کفش باید به این موضوع توجه شود و نکات طراحی قالب به گونه‌ای هوشمندانه رعایت شود تا سازنده کفش در زمان استفاده از قالب، راحت کار کند، همچنین ایجاد خطوط ماهرانه و برش‌های قالب کفش برای سهولت در مصرف ضروری است و به این منظور انواع برش‌ها در قالب کفش طراحی شده‌ تا کار سازندگان آسان شود.

• برش سی:

برش سی را می‌توان جداکننده پاشنه پا و پنجه پا تلقی کرد، در این نوع برش، دو بخش از طریق فنر یا پیچ به هم متصل می‌شوند.

• برش وی:

در برش وی قالب کفش، زمانی که دو بخش کفش را تکان می‌دهد، بخش از روی پا جدا شده و به شکل حرف V دیده می‌شود. در این برش هم، دو بخش توسط فنر و یا پیچ به هم وصل می‌شوند.

• برش خلبری:

برش خلبری یک برش انحنادار دقیقا روی پا است که این برش توسط دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود. دو بخش قالب کفش توسط پیچ به هم متصل می‌شوند.

• برش لاانگشتی:

برش لاانگشتی هم یک نوع دیگر برش در قالب کفش که در این برش هم یک بخش جداگانه در بین انگشتان دیده می‌شود.

سخن پایانی

قالب کفش یکی از ابزارهای ضروری در ساخت و طراحی کفش است. به طوری که بدون قالب کفش نه می‌توان کفش تولید کرد و نه می‌توان کفشی را طراحی کرد. قالب‌های کفش در ایران بر اساس سیستم متریک به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. اندازه این قالب‌ها به کاربرد آن‌ها هم بستگی دارد. قالب کفش برای افزایش طول عمر کفش و جلوگیری از چروک شده روی کفش یا از بین رفتن فرم اولیه کفش استفاده می‌شود. این قالب‌ها را می‌توان از چوب، فلز یا پلی اتیلن مقاوم تولید کرد.